FAKAPAPAU’I KI MU’A PEAKE TOKI FOLAU MO HA ME’ATOKONI KI NU’USILA

Tuesday, November 13th, 2018

Ko ho’o folau kotoa pe ki Nu’usila mo ha fa’ahinga me’atokoni kuo pau ke ke ‘ave ia kimu’a ho’o folau, ke vakai ki ai e kau ‘Inisipekita ‘a e Potungaue MAFF moe MoF‘a Tonga, ke fakapapau’i ‘oku ke fa’o pe ‘a e ngaahi me’a kuo fakangofua ke ke folau mo ia. ‘E vave ange ai ngaue ‘a e kau ‘Inisipekita ‘ae Potungaue Biosecurity ‘a Nu’usila mo ho’o hu kitu’a mei he mala’evakapuna.

Ko e ha ‘a e ngaahi me‘a ‘oku fakangofua?

‘Ave ho’o puha me’atokoni ke sivi ‘e he kau ngaue ‘a e MAFF pe MoF kimu’a ‘i ho’o mavahe mei he mala’e vakapuna Fua’amotu. Kapau ‘e fakangofua ‘a e me’atokoni, ‘e sila’i ‘e he kau ngaue ‘a e MAFF pe koe MoF ‘a ho’o puha me’atokoni ‘aki ha sitika faka’ataa (compliance sticker). Oku ‘uhinga ia he ‘ikai toe fiema’u ke fakahoko ha sivi ho’o puha me’atokoni kuo sila’i ‘i ho’o tu’uta ki Nu’usila.

Ko e ni‘ihi ‘o e ngaahi me‘atokoni kuo fakangofua ke fa’o he puha ‘oku kau ki ai ‘a e:

• Niumata ‘osi hoka ‘o to‘o hono pulú
• Me‘akai foha (root crops) kei mata ‘osi tele pe fohi
• Me‘akai foha ‘osi moho
• Ika mata mei tahi
• Kava efuefu

Kapau ko e me’atokoni ‘oku ‘ikai kau he ngaahi me’a kuo ‘osi fakangofua, e ala lava ke ‘oatu ‘e he MAFF ha la’i tohi (Phytosanitary Certificate) ke fakapapau’i oku hao mei ha mahaki, inisekite, pea mo ma’a foki. Ko e ngaahi me’a ko ‘eni e kei fiema’u ke fai hano sivi ‘e he kau Inisipekita Biosecurity ‘i Nu’usila.

*Fakatokanga‘i ange – ‘E kei filifili pe ‘e he Biosecurity New Zealand ha ngaahi puha me’atokoni kuo’osi sila’i’aki ‘a e sitika (compliance sticker) o fai hano sivi ko e konga pe ia ‘enau ngaue ki he malu ‘a e fonua. ‘E ala ‘eke ‘e he MAFFF ha totongi ki he siví, kātaki ‘o vakai‘i ‘eni meí he ngaahi potungāue ma‘umafai ‘i Tongá.

Ko e ha ‘a e ngaahi me‘a ‘oku ‘ikai fakangofua?

Manatu‘i, ko e ngaahi me‘atokoni mo e koloa ‘oku mātu‘aki tapui ke ‘ave ki Nu’usila ‘oku kau ki ai ‘a e:

• Mei (moho pe mata pe fa’ahinga ngaahi pe ‘o e mei)
• Fua‘i‘akau mo e vesitapolo mata – ngaahi me‘a ‘oku ‘ikai fakakau ‘i he malumalu ‘o e Import Standard (Tu’utu’uni Koloa Hū Maí)
• Hu’a hone
• Ngaahi matala‘i‘akau moe ngaahi kakala tui kahoa kotoa – ‘oku ‘ikai fakakau ‘i he malumalu ‘o e Import Standard
• Ngaahi fu‘u ‘akau kakato pe ko ha ngaahi va‘a

Ngaahi me‘atokoni pea mo e koloa ‘oku fakangatangata ‘a hono hu atu ki Nu’usila ‘i he malumalu ‘o e CITES ‘oku kau ki ai ‘a e:

• Feo (coral), vāsuva (clam), kele‘a (queen conch), tu‘a‘ifonu tahi pe ‘uta, tokanoa (giant clam) pea mo e kakano‘i fonu.

Ki hono ngaahi fakaikiiki

Vakai ki he www.mpi.govt.nz/Tonga Telefoni ki he MAFF: 25427, MoF 25629 A‘u atu ki he ‘Ulu‘i ‘Ōfisi ‘o e MAFF pe MoF:

MAFF: Hala Vuna, Uafu Kuini Salote, Nuku’alofa

MoF : Sopu, Vuna Rd, Nuku’alofa.

Comments are closed.